[ Pobierz całość w formacie PDF ]
skiego klasyeyzmu, "rosyjski Wolter"; Michaił Szczerbatow i Iwan Bołtin-
pisarze. Ponadto w tej grupie byli: Grigorij Kuljapka - pochodzÄ…cy z rodu
starszyzny kozaekiej, i prawdopodobnie hr. S. Sałtykow (w grupie Woronco-
wa). Jednej z lóż stołecznych przewodniezył Iwan Szuwałow - jedna z najbar-
dziej wpływowych osobistośei życia publicznego. Aleksander Suworow,
pózniejsza chluba armii rosyjskiej, został inicjowany w loży petersburskiej
"des trois Etoiles". W 1761 r. uzyskał on, w zajętym przez wojska carskie
Królewcu, wyższe stopnie wtajemniczenia i został ezłonkiem tamtejszego
warsztatu "zu den drei Kronen".
Odrębną grupę wolnomularską w Petersburgu, która nie urządzała jed-
nak posiedzeń z formalnym zastosowaniem obrzędów masońskich, założył
medalier Lorenz Natter. Przybył on do Petersburga po zlikwidowaniu przez
inkwizycję w 1738 r. loży we Floreneji, do której należał. Zebrał eo najmniej
59
18 I. Oksza Grabowski, dz. cyt., s. 67 - 69; L. Hass, Wolnomularstwo w Europie
Zrodkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1982, s. 444 - 445.
56
grupę 7 osób, zgodnie z przepisem masońskim, które spotykały się konspi-
racyjnie jeszcze po jego śmierci w 1754 r.
Następca Elżbiety; car Piotr III (5 I - 9 VII 1762 r.), występował jawnie
jako protektor ruchu wolnomularskiego. Jednej z lóż petersburskich poda-
rował dom w stolicy. Stał się także fundatorem nowej loży "zur glucklichen
Eintracht", którą pod jego patronatem utworzył książę Karl Ernst Biron, syn
byłego władcy lennego Kurlandii, Ernsta Johanna Birona. Placówka ta zwró-
ciła się do berlińskiej Wielkiej Loży z prośbą o wydanie jej dokumentu
założycielskiego i uznanie za "Wielką Lożę Siostrzaną". Powstała także loża
w eesarskiej rezydeneji w Oranienbaumie, do której należeli ludzie z najbliż-
szego otoczenia władcy. Rozwój masoneru został przerwany przez przewrót
pałacowy, który usunął z tronu Piotra III. Zaniechano też wówczas próby
tworzenia Wielkiej Loży.
W pierwszej połowie lat sześ dziesiątych XVIII wieku zaczęły krążyć po
Rosji pierwsze utwory antymasońskie. Działo się to przy wyraznej aprobacie,
a może i udziale, duchowieństwa prawosławnego, które w kazaniach poru-
szało temat masonerii, oskarżająe jej ezłonków o herezję, bluznierstwa,
ateizm i niemoralnośE. I chooiaż w przemówieniu wygłoszonym w 1758 r. w
petersburskiej loży "zur Verchwiegenheit" podkreślano, że "pod jej Elżbiety
berłem wolnomularze rozkoszowali się najszczęśliwszym spokojem", to jed-
nak w rzeczywistoś i wolnomularze byli podejrzliwie traktowani także przez
władzę państwową.
Do Katarzyny II wpłynął nawet, ze środowiska duchowieństwa prawo-
sławnego, donos na wolnomularzy, w którym zarzucano im bezbożność i
powiązania z detronizowanym monarchą. Jednak po stronie nowej władezy-
ni także już byli ludzie ze środowiska masonerii rosyjskiej. Przykładem może
być Grigorij Orłow, jeden z głównych organizatorów przewrotu, czy też
adiutant A. Razumowskiego, Iwan Jełagin, który niebawem urósł do roli
czołowej osobistości rosyjskiego ruchu wolnomularskiego.
%7łycie masonerii toczyło się więć bez większych zmian. Około 1766 r.
założono w Archangielsku lożę, która gromadziła głównie kupców. Teolog
protestaneki Johann August Starek w ezasie swego pobytu w Petersburgu, w
latach 1763 -1765, zdołał w niemieekiej szkole św. Piotra, gdzie pracował,
założyć kapitułę Zcisłej Obserwy. Po wyjezdzie założyciela loża znacznie
podupadła. Dopiero drugi pobyt Starcka w Petersburgu, w roku 1768, do-
60
prowadził do utworzenia kapituły "Phoenix", do której pozyskał m.in. gen.
Jurija Dołgorukowa oraz moskiewskiego oberprokuratora senatu Gawriłła
L. Hass, Wolnomulaistwo w Europie Zrodkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku,
Wrocław 1982, s. 82 - 85; P. Larousse, Grand dictionnaire universel du XIXsiecle, T. VIII,
Paris, (1872], s. 768 - 769. Por. P. Bouiychkine, Bibliographie sur la franc-maconnerie en
Russie, Paris 1967.
Gagarina. W rok pózniej kapitule podporządkowała się miejscowa loża
"Wahre Bestandigkeit".
W roku po powołania do życia "Phoenixa", w 1768 r., przewodniczącym
stołecznego warsztatu "zur Verschwiegenheit" został I. Jełagin, mianowany
wcześniej seantorem i wysokim dostojnikiem dworu Katarzyny II. Jego
zabiegi doprowadziły do uzyskania od Wielkiej Loży Anglii nominacji na
wielkiego mistrza prowinejalnego Rosji. Londyn wyraził na to zgodę 28 II
1772 i wystawił odpowiedni dokument, który był punktem wyjśeia dla ukon-
stytuowania się, jeszcze w tym samym roku, Wielkiej Loży Prowinejalnej
Rosji. Jej wielkim mistrzem został Jełagin, a jego zastępcą wybrano R.
Woroncowa.
Ówczesna masoneria rosyjska reprczentowaÅ‚a szeroki wachlarz poglÄ…-
dów społecznych. Wśród jej członków byli zwolennicy prawa chłopów do
uzyskania ziemi pańskiej na własność i ustawowego okrelenia ich powinno-
ści poddańezych (Jakow Kozielski, Grigorij Korobin), rzecznicy utrzymania
prawa pańszczyznianego z niewielkimi humanitarnymi poprawkami (Piotr
Panin, Jakow Sievers), czy też zwolennicy nadania chłopom ziemi na włas-
nośE, lecz tylko przy zgodzie ziemian lub ustanowieniu czynszu (I. Jełagin,
G. Orłow). Wielu sporód masonów zajmowało wysokie stanowiska pafi-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]